Dünyanın dört bir köşesinde kimisi insanlar tarafından inşa edilmiş kimisi ise doğal süreçler sonucunda oluşmuş çok sayıda hayranlık uyandırıcı yapı ve oluşum bulunmaktadır.
Bunların bir kısmı tarih boyunca aşınarak yok olmuş olsa da bir kısmı sınırlı ölçüde de olsa günümüze dek ulaşmayı başarmış ve bir kısmı büyük ölçüde korunarak varlığını sürdürmeye devam etmektedir.
Bu yapılardan ve oluşumlardan bazıları insanlık tarihinin farklı dönemlerinde diğerlerinden öne çıkmayı başarmış ve Dünyanın Harikaları olarak adlandırılan farklı bir kategoride sınıflandırılmıştır.
Bu yapılardan bazılarının Dünyanın Yedi Harikası olarak adlandırılan daha özel bir listede bulunduğunu biliyor olmalısınız ancak esasen bu tür listelerin spesifik dönemlere, konumlara ve kategorilere odaklanan ve farklı kişi ve gruplarca oluşturulmuş birden fazla türü bulunmaktadır.
Çoğumuz, Dünyanın Yedi Harikası hakkında konuşurken fark etmeden de olsak esasen Antik Dünyanın Yedi Harikası olarak adlandırılan daha popüler ancak daha spesifik bir alt gruptan bahsederiz.
Gerçekte, Dünyanın Yedi Yeni Harikası veya Doğanın Yedi Yeni Harikası gibi farklı türden tanımları kullanan, farklı türden yapıları ve oluşumları dahil eden, farklı gruplarca hazırlanmış ya da kabul görmüş çok sayıda liste daha bulunmaktadır.
Peki çoğumuzun bildiği anlamı ile Dünyanın Yedi Harikası nedir, nerededir, bu liste kim tarafından hazırlandı ve onları bu kadar önemli kılan nokta tam olarak nedir? Bu içeriğimizde merak edilen önemli noktaları ele alacağız.
Dünyanın Yedi Harikası Tarihi
Büyük İskender’in m.ö. 4. yüzyıl döneminde gerçekleştirdiği büyük çaplı fetihler Yunanlara; Mısırlıların, Perslerin ve Babillilerin medeniyetlerine erişim imkanı sundu ve Yunan gezginler buralarda gördükleri ve etkilendikleri yapıları listelemeye başladılar.
Yunanlar bu listeden başlangıçta “manzaralar” ve “görülecek yerler” anlamına gelen “theamata” kelimesi ile söz ediyordu. Yani bu listeler Antik Dünya’nın seyahat rehberi olarak da tanımlanabilirdi. “theamata” kelimesi daha sonradan yerini “harikalar” anlamına gelen “thaumata” kelimesine bıraktı.
Dünyanın Yedi Harikası olarak bilinen listenin ilk örnekleri m.ö. 4. yüzyıla dek izlenebilir. Bu türden yedi yapıtın yer aldığı bir liste için bilinen ilk atıf Yunan tarihçi Diodoros tarafından yapılmıştır.
m.ö. 100 civarında yaşadığı tahmin edilen Sidonlu Antipater, İskenderiye Feneri yerine Babil Surları’nı içeren ancak geri kalan altı yapıtın tamamen korunduğu kendi listesine sahiptir.
Bizantiyonlu Filon “Dünyanın Yedi Manzarası” isimli metninde, metnin günümüze dek ulaşan el yazmalarının bir kısmı eksik olsa da en azından giriş metninden yola çıkarak, Antipater’inki ile uyuşan bir liste oluşturmuştur.
Yunan tarihçi Herodot’un (m.ö. 484 – 425) ve Yunan şair Kallimahos’un (m.ö. 305 – 240) da erken dönem listeleri bulunmaktadır ancak bunlar referans açısından kısıtlıdır.
Antik Dünyanın Yedi Harikası arasından Giza Piramidi (~ m.ö. 2600) inşa edilen ilk yapıt iken Rodos Heykeli (~ m.ö. 280) inşa edilen son yapıttır.
Rodos Heykeli m.ö. 226 – 225 civarında gerçekleşen bir depremle birlikte yıkıldığı için aynı zamanda bu listedeki yok olan ilk yapıttır.
Depremin m.ö. 226 – 225 civarında gerçekleştiği göz önüne alındığında Antik Dünyanın Yedi Harikası’nın her biri yalnızca 60 yıl gibi kısa bir süre için aynı anda var olmuştu.
Dünyanın Yedi Harikası Nedir?
- Giza Piramidi
- Babil’in Asma Bahçeleri
- Zeus Heykeli (Olympia)
- Artemis Tapınağı (Efes)
- Halikarnas Mozolesi
- Rodos Heykeli
- İskenderiye Feneri
Antik Dünyanın Yedi Harikası olarak da bilinen Dünyanın Yedi Harikası sırası ile Giza Piramidi, Babil’in Asma Bahçeleri, Zeus Heykeli, Artemis Tapınağı, Halikarnas Mozolesi, Rodos Heykeli ve İskenderiye Feneri olarak sıralanmaktadır.
Bu yapılardan ikisi günümüz Yunanistan’ında, ikisi günümüz Türkiyesi’nde, ikisi günümüz Mısır’ında ve biri günümüz Irak’ında bulunmaktadır ancak Mısır’da bulunan Giza Piramidi hariç olmak üzere geri kalan altı yapı zamanla aşınarak yok olmuş ve yalnızca Giza Piramidi günümüze dek ulaşmayı başarmıştır.
Artemis Tapınağı ve Zeus Heykeli yağmalama ve yangın gibi olaylar sonrasında yok olurken İskenderiye Feneri, Halikarnas Mozolesi ve Rodos Heykeli depremden sonra yok olmuştur.
Giza Piramidi
- Yapım Tarihi: m.ö. 2584 – 2561
- Durumu: Varlığını Sürdürüyor
- Konum: Mısır
Keops Piramidi, Büyük Piramit, Büyük Giza Piramidi ve Khufu Piramidi gibi isimlerle de bilinen Giza Piramidi, Firavun Khufu’nun mezarı olarak inşa edilmiş olup Mısır’daki en büyük piramittir.
Giza Piramidi, Antik Dünyanın Yedi Harikası arasından en eski ve büyük ölçüde sağlam kalan tek yapıttır ve toplam ağırlığı tahmini 6 milyon ton civarında olan, tahmini 2,3 milyon adet büyük blok kullanılarak inşa edilmiştir.
İnşaat sırasında kullanılan blokların çoğu boyut ve şekil açısından birbirinden farklı olup sadece kabaca işlenmiştir ve dış katmanlar harç ile birbirine bağlanmıştır.
Giza Piramidi hakkında her geçen gün daha fazla ayrıntıya hakim olsak da piramidin tam olarak hangi tekniklerle inşa edildiği hakkında kesin bir fikir birliği bulunmamakta ve bu durum çok sayıda alternatif teorinin türemesine neden olmaktadır.
Babil’in Asma Bahçeleri
- Yapım Tarihi: ~ m.ö. 600 (varsayım)
- Durumu: Yok Oldu (Nedeni Bilinmiyor)
- Yıkım Tarihi: ~ m.s. 100 (varsayım)
- Konum: Irak
Antik Dünyanın Yedi Harikası arasında gösterilen Babil’in Asma Bahçeleri, dönemin betimlemelerinde çok çeşitli ağaçlar, çalılar ve asmalar içerdiği, kerpiçten yapıldığı ve çok katlı kademeli bahçelerden oluştuğu belirtilen, dönemin halkı tarafından mühendislik başarısı olarak kabul edilen ancak mevcut veriler ışığında varsayımsal bir bahçedir.
Babil’in Asma Bahçelerini betimleyen çeşitli yazarlar ve ressamlar bulunsa da bu bahçelerden söz eden Babil metinlerine asla ulaşılamamış, bahçenin konumunu işaret eden hiçbir arkeolojik kanıt bulunamamış ve bahçelerin kesin konumu tam olarak belirlenememiştir.
Öyle ki diğer altı harikanın aksine Babil’in Asma Bahçeleri’nin geçmişte bir dönem gerçekten de var olup olmadığı saptanamamış, buranın romantik idealleri temsil eden efsanevi bir konum olabileceği öne sürülmüştür.
Ancak geçmiş anlatılardaki işaretler, eğer Babil’in Asma Bahçeleri bir dönem gerçekten de var olmuşsa, buranın günümüz Irak sınırlarında olduğunu göstermektedir.
Zeus Heykeli
- Yapım Tarihi: m.ö. 435
- Durumu: Yok Oldu (Yağma & Yangın)
- Yıkım Tarihi: ~ m.s. 500 – 600
- Konum: Yunanistan
Zeus Heykeli, m.ö 435 civarında Fidias tarafından yapılan ve bir dönem Zeus Tapınağı’nda sergilenen yaklaşık 12,4 metre uzunluğundaki Zeus heykelidir.
Yunan tarihçi, coğrafyacı ve filozof Strabon, Zeus Heykeli’ni “Zeus ayağa kalkıp dik duracak olursa tapınağın çatısını sökeceği izlenimini verirdi.” sözleri ile betimlemişti.
Zeus, Yunan mitolojisinin en güçlü tanrısı olup Yunan mitolojisinde göklerin, şimşeklerin ve gök gürültülerinin tanrısı olarak kabul edilirdi.
Çoğu zaman elinde bir şimşek ile tasvir edilse de Zeus Heykeli’nin sağ elinde küçük bir heykel, sol elinde ise işlenmiş bir asa vardı.
Zeus Heykeli, 500 ila 600’lü yıllarda önce yağmalanmış sonra da yangında yok olmuştur. Nasıl göründüğü hakkındaki tüm açıklamalar Antik Yunan döneminden kalma kaynaklara, sikkelere ve sanat eserlerine dayanır.
Artemis Tapınağı
- Yapım Tarihi: ~ m.ö. 550; m.ö. 323 (tekrar)
- Durumu: Yok Oldu (Yağma & Yangın)
- Yıkım Tarihi: ~ m.ö. 356; m.s. 262 (tekrar)
- Konum: Selçuk, İzmir, Türkiye
Diana Tapınağı olarak da bilinen Artemis Tapınağı, av, vahşi doğa, vahşi hayvanlar, doğa, bitki örtüsü, doğum, çocuk bakımı ve bakirelik tanrıçası olarak bilinen Artemis’e adanmış bir Yunan tapınağıydı.
Az önce sözünü ettiğimiz Sidonlu Antipater onu kendi metinlerinde şu sözlerle tanımlamıştı: “Mağrur Babil’in üstünde savaş arabaları için yol olan duvarını, Alpheus’taki Zeus heykelini ve asma bahçeleri gördüm ve Güneşin kolosusunu ve yüksek piramitlerin devasa işçiliğini ve Mausolos’un engin mezarını; ama Artemis’in bulutlar üzerine kurulmuş evini gördüğümde diğer tüm harikalar parlaklıklarını kaybetti ve dedim ki “İşte! Olimpus’un dışında, Güneş hiç bu kadar büyük bir şeye bakmadı.”” (Antipater, Yunan Antolojisi [IX.58])
Artemis Tapınağı eskiden İzmir’in Selçuk ilçesinin bulunduğu konumda kuruluydu ancak günümüzde ondan geriye sadece birkaç mermer parçası kalmış ve bulunan parçaların bir kısmı bir araya getirilerek sütunlardan biri tekrar inşa edilmiştir.
Efes Antik Kenti’nde bulunan Efes Deneyim Müzesi’nin The Return of Artemis bölümü Artemis’e adanmakta ve Antik Efes döneminin kehanetleri, gündelik yaşamı, önemli karakterleri, mimari özellikleri, ticari yönleri ve çok daha fazlası dijital sanat yolu ile canlandırılmaktadır.
Ayrıca Efes Arkeoloji Müzesi’nde Artemis Tapınağı’ndan çıkarılan Yunan Tanrıçası Artemis’in heykeli sergilenmektedir.
Artemis, Yunan Arkaik sanatının en eski tasvirlerinde, elinde bir geyik ve dişi aslan ya da dişi aslan ile erkek aslan ile Potnia Theron (“Yaratıkların Kraliçesi“) olarak tasvir edilmiştir ancak Efes Artemisi daha ziyade Anadolu’da doğurganlığın ve bereketin sembolü olan bir ana tanrıça simgelemesidir ve sıradan tasvirin aksine yay taşımaz.
Halikarnas Mozolesi
- Yapım Tarihi: m.ö. 351
- Durumu: Yok Oldu (Deprem)
- Yıkım Tarihi: ~ m.s 12. – 15. yy
- Konum: Bodrum, Muğla, Türkiye
Halikarnas Mozolesi, m.ö. 351 yılında Karya Hükümdarı Mausolos adına Yunan mimarlar Satyros ve Pythius tarafından inşa edilmiş devasa bir anıt mezardır.
Yaklaşık 45 metre uzunluğundaki mozolenin dört bir yanı Yunan heykeltıraşlar tarafından tasarlanan dört yüzden fazla heykel kabartma ile süslenmişti.
Halikarnas Mozolesi o kadar önemli bir yapıydı ki kendinden sonra inşa edilen tüm benzer yapıların mozole olarak anılmasına neden oldu.
Halikarnas Mozolesi, on ikinci ila on beşinci yüzyıllar boyunca süregelen depremlerden sonra kademeli olarak yok olarak tarihe karıştı ve tarihe karışan altı harikadan yıkılan sonuncusu oldu.
Rodos Heykeli
- Yapım Tarihi: m.ö. 292 – 280
- Durumu: Yok Oldu (Deprem)
- Yıkım Tarihi: m.ö 226
- Konum: Yunanistan
Rodos Heykeli, Yunan heykeltıraş Lindoslu Çarlar tarafından Rodos’ta tasarlanan bir Helios heykelidir. Helios, Yunan mitolojisinde Güneş tanrısı olarak kabul edilirdi.
Rodos Heykeli, Rodos şehrini büyük bir ordu ve donanma ile kuşatan Makedonya Kralı I. Demetrius’un saldırısını başarılı bir şekilde kovuşturmanın şerefine yapılmıştı.
Rodos Heykeli’nin yaklaşık 33 metre uzunluğunda olduğu tahmin edilmektedir ki bu da onu Antik Dönem’in en uzun heykeli yapar.
Referans olması açısından Amerika Birleşik Devletleri’nin New York şehrindeki Özgürlük Heykeli yaklaşık olarak 46 metre uzunluğundadır.
Rodos Heykeli, Antik Dünyanın Yedi Harikası listesindeki en son inşa edilen ve ilk yıkılan yapıttır. Toplamda 54 – 66 yıl kadar ayakta kalmıştır.
İskenderiye Feneri
- Yapım Tarihi: ~ m.ö. 280
- Durumu: Yok Oldu (Deprem)
- Yıkım Tarihi: ~ m.s 1303 – 1480
- Konum: Mısır
İskenderiye Feneri, Antik Mısır döneminde inşa edilmiş bir deniz feneri idi ve en az 100 metre uzunluğu ile yüzlerce yıl boyunca dünyanın insan yapımı en yüksek yapısı unvanını elinde tuttu.
İskenderiye Feneri, 956 ila 1323 yılları arasında meydana gelen depremlerde önemli ölçüde hasar gördü ve kullanılamaz hale geldi ancak 1480 yılındaki son depreme kadar kısmen ayakta kalmayı başarmıştı. 1480 yılındaki son depremin ardından yapı yok olarak tarihe karıştı.
İskenderiye Feneri, Giza Piramidi ve Halikarnas Mozolesi’nin ardından en uzun süre boyunca ayakta kalan üçüncü harika oldu.
Dünyanın Yedi Harikası Nerede?
- Giza Piramidi -> Mısır
- Babil’in Asma Bahçeleri-> Irak
- Zeus Heykeli (Olympia) -> Yunanistan
- Artemis Tapınağı (Efes) -> Türkiye (Selçuk, İzmir)
- Halikarnas Mozolesi -> Türkiye (Bodrum, Muğla)
- Rodos Heykeli -> Yunanistan
- İskenderiye Feneri -> Mısır
Antik Dünyanın Yedi Harikası arasından Giza Piramidi ve İskenderiye Feneri Mısır’da, Artemis Tapınağı ve Halikarnas Mozolesi Türkiye’de, Zeus Heykeli ve Rodos Heykeli Yunanistan’da ve Babil’in Asma Bahçeleri ise Irak’tadır.
Giza Piramidi hariç geri kalan altı yapı ya zaman içinde aşınarak tamamen yok olmuş ya da yapının yalnızca çok temel hatlarını gösteren kemik ögeler geride kalmıştır.
Liste, o dönem Yunanlar için bilinen dünyanın tümünü temsil eden Akdeniz ve Orta Doğu bölgelerinden yapıtları kapsıyordu.
Dünyanın Yedi Yeni Harikası gibi daha modern listeler Tac Mahal, Çin Seddi, Chichen Itza, Kolezyum ve Kurtarıcı İsa gibi farklı bölgelerden yapıtları da listeye dahil etmektedir.
Babil’in Asma Bahçeleri için durum daha farklıdır çünkü Babil’in Asma Bahçelerini betimleyen çeşitli yazarlar ve ressamlar bulunsa da bu bahçelerden söz eden Babil metinlerine asla ulaşılamamış, bahçenin konumunu işaret eden hiçbir arkeolojik kanıt bulunamamış ve bahçelerin kesin konumu tam olarak belirlenememiştir.
Öyle ki diğer altı harikanın aksine Babil’in Asma Bahçeleri’nin geçmişte bir dönem gerçekten de var olup olmadığı saptanamamış, buranın romantik idealleri temsil eden efsanevi bir konum olabileceği öne sürülmüştür.
Ancak geçmiş anlatılardaki işaretler, eğer Babil’in Asma Bahçeleri bir dönem gerçekten de var olmuşsa, buranın günümüz Irak sınırlarında olduğunu göstermektedir.
Sonuç
Bu içeriğimizde Dünyanın Yedi Harikası Nedir? Nerededir? ile karşınızdaydık.
Ne yazık ki Mısır’da bulunan Giza Piramidi hariç olmak üzere Dünyanın Yedi Harikası listesindeki geri kalan altı yapı zamanla çeşitli sebeplerle yok olmuş ve yalnızca Giza Piramidi günümüze dek ulaşmayı başarmıştır.
Siz de bu içeriğimizde yer verdiğimiz şehirleri ve ülkeleri yerinde ziyaret isterseniz Enucuzu.com üzerinden en ucuz uçak bileti, otobüs bileti ve otel rezervasyonu seçeneklerini tek tıkla karşılaştırabilir, seyahatinizi en uygun fiyatlarla planlayarak ulaşım ve konaklama masraflarınızdan tasarruf edebilirsiniz.
