Kısaca F-35 olarak da bilinen Lockheed Martin F-35 Lightning II; tek motorlu, gizli, her türlü hava koşuluna uygun olan beşinci nesil çok amaçlı savaş uçağı ailesidir.
F-35A, F-35B ve F-35C olmak üzere üç farklı konfigürasyon bulunmaktadır.
F-35A, Konvansiyonel Kalkış ve İniş (CTOL) üzerine tasarlanmıştır. Bu, yolcu uçakları gibi geleneksel türdeki hava araçlarının uçak pisti ile yaptığı kalkış ve iniş işlemidir.
F-35B, Hızlı Kalkış ve Dikey İniş (STOVL) üzerine tasarlanmıştır. Bu sistem zaman zaman Dikey Kalkış ve İniş (VTOL) olarak da adlandırılır.
F-35C, Taşıyıcı Tabanlı (CV) olarak tasarlanmıştır. Bunlar uçak gemisi gibi taşıyıcı tabanlı sistemlerde kullanılmak üzere konfigüre edilir.
Peki F-35 üretiminde görev alan ülkeler hangileri ve Türkiye Cumhuriyeti bu listede yer alıyor mu? İşte F-35 üretici ülkeleri hakkında merak edilenler!
F-35 Üretiminde Görev Alan Ülkeler Listesi
- Birincil Üretici: Amerika Birleşik Devletleri
- 1. Seviye Ortak: Birleşik Krallık
- 2. Seviye Ortak: İtalya, Hollanda, Türkiye (Programdan Çıkarıldı)
- 3. Seviye Ortak: Avustralya, Kanada, Danimarka, Norveç
- Ortak Güvenlik Katılımcıları: İsrail, Singapur
- Yabancı Askeri Satış Katılımcıları: Belçika, Finlandiya, Almanya, Japonya, Polonya, Güney Kore, İsviçre, Çek Cumhuriyeti
F-35 Lightning II üretiminde görev alan birincil ülkeler sırası ile Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, İtalya, Hollanda, Türkiye (Programdan Çıkarıldı), Avustralya, Kanada, Danimarka ve Norveç olarak sıralanabilir.
Türkiye başlangıçta F-35 programına dahil olan ilk ülkelerden birisi olsa da 19 Haziran 2018 tarihinde F-35 teslimatı Amerika Birleşik Devletleri tarafından askıya alınmış ve 17 Temmuz 2019 tarihinde F-35 programından çıkarılmıştır.
Türkiye’den aralarında ASELSAN, HAVELSAN, ROKETSAN, TUSAŞ, KALE Havacılık ve Alp Havacılık’ın da aralarında bulunduğu birkaç farklı üretici, başta uçak gövdesi yapısal parçaları ve asambleri, iniş takımı bileşenleri, titanyum entegre kanat rotorları, gelişmiş optik bileşenler, füze uzaktan kumanda arabirimi, panoramik kabin ekranının elektronik kartları, merkezi bölüm kablo sistemleri, uçak orta gövdesi, kompozit dış kaplama, silah bölmesi kapakları ve fiber kompozit hava girişi kanalları çok sayıda parçanın üretiminde ve montajında görev almıştır.
Türkiye Neden F-35 Programından Çıkarıldı?
Türkiye Cumhuriyeti, 12 Temmuz 2002 tarihinde F-35’in geliştirme projesine dahil olarak Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, İtalya, Hollanda, Kanada, Danimarka ve Norveç’in ardından F-35’in geliştirme sürecinde görev üstlenen yedinci ülke oldu ve 25 Ocak 2007 tarihinde katılım konusunda Uzlaşı Belgesi imzaladı.
18 Haziran 2018 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri Senatosu, Türkiye’nin S-400 hava savunma sistemlerini tedarik etmeye yönelik tutumunun F-35 ile ilişkili sırları riske atabileceğini öne sürerek Türkiye Cumhuriyeti’ne F-35 satışını engelleyen yasa tasarısını oy çokluğu ile kabul etti ve kararın, Türkiye, S-400 hava savunma sistemini satın almaktan ya da teslim almaktan vazgeçene dek geçerli olacağı bildirildi.
Nisan 2019’da Türkiye’nin S-400 hava savunma sistemi tedarik etme kararını pekiştirmesinin ardından F-35’lerin teslimatı askıya alındı.
Haziran 2019’da Amerika Birleşik Devletleri, F-35 programı için ilave Türk pilot yetiştirme sürecinin durdurulduğunu açıkladı. Kısa bir süre sonra halihazırda eğitim alan Türk pilotların da eğitiminin durdurulduğu bildirildi.
17 Temmuz 2019 tarihinde, Türkiye’nin S-400 hava savunma sistemini teslim alması ile birlikte Türkiye, F-35 programından çıkarıldı. Bu hamle pilotların eğitiminin durdurulmasını, uçak teslimatının yasaklanmasını ve Türkiye’nin tedarik zincirindeki rolünün sonlandırılmasını içeriyordu.
Türkiye, şu anda F-35 Lightning II üretiminde görev almamaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’ne bağlı yetkililer dönem dönem Türkiye’nin S-400 hava savunma sistemi ile ilgili mevcut tutumunu değiştirdiği takdirde Türkiye’nin F-35 programından çıkarılmasına neden olan CAATSA yaptırımlarının kaldırılabileceğine değinse de geçtiğimiz birkaç sene içinde ortak bir uzlaşmaya varılamamıştır.
Dilerseniz TUSAŞ TF-X KAAN: Özellikleri, Fiyatı ve Tarihçesi isimli rehberimiz üzerinden Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ. (TUSAŞ) tarafından geliştirilmekte olan çift motorlu, gizli, her türlü hava koşuluna uygun, havadan hava ve havadan kara üstünlükleri kurmaya yönelik tasarlanmış olan beşinci nesil jet muharip uçağı KAAN (TF-X KAAN) hakkında bilgi edinebilirsiniz.
