Satoshi Nakamoto tarafından 2008 yılında yayımlanan whitepaper ile hayatımıza giren Bitcoin ile birlikte kripto para kavramı da günden güne yaygınlaşmaya başladı. Peki kripto paraların kullanım alanları neler ve onlarla tam olarak neler yapabilirsiniz?
Bitcoin’in ortaya attığı merkeziyetsizlik sistemi aracılara ve merkezi otoritelere ihtiyaç duymadan varlık transferi yapılması, kişilerin para sahibi olması gibi konuları kapsamaktadır.
Bitcoin, blok zinciri ve P2P (peer to peer) teknolojileri ile birlikte çalışmaktadır. Sonraki dönemlerde Bitcoin’in altyapısı kullanılarak birçok kripto para projesi geliştirilmiştir.
Ethereum’un geliştirilmesi ile birlikte blok zinciri tabanında akıllı sözleşmeler kullanılabilir hale gelmiştir. Akıllı sözleşmelerin kullanımı ile blok zinciri üzerinde token üretimi, merkeziyetsiz uygulamalar ve projelerin tasarlanabilmesini mümkün kılmıştır.
Akıllı sözleşmelerin tasarlanabilmesi gibi işlevleri içerisinde barındıran blok zincirleri, kripto para sektöründe blok zinciri 2.0 olarak da anılmaktadır.
Böylece kripto paralar internet üzerinde birçok işleve sahip olmuş ve hemen her alanda kullanılabilecek hale gelmiştir.
Kripto Para Nedir?
Kripto para, değiş tokuş veya transfer amacıyla kullanılan dijital varlıklardır. Kripto paralar, kriptografik yöntemler ile şifrelenir ve kendilerini kriptografik yöntemler ile güvence altına alırlar. Kriptografik yöntemler sayesinde kripto paralar taklit edilemez ve sahte versiyonları basılamaz.
Kripto paralarla yapılan alım satım gibi işlemlerin hepsi kriptografik yöntemler ile güvenceye alınmasının yanında, blok zincirindeki bloklara kayıt edilir. Kripto para ile işlem yapan herhangi bir kullanıcı yaptığı işlemi blok zinciri üzerinde teyit edebilir.
Blok zinciri, dijital ortamdaki işlem verilerinin tarihsel sıraya göre kaydedildiği ve kayıt edilen işlemlerin bloklar halinde sıralandığı bir veri tabanıdır. Blok zincirindeki işlem blokları doğrulanır, sonrasında kayıt altına alınır. peer-to-peer ise eşten eşe anlamına gelen ve iki sunucu arasında doğrudan transfer yapılabilmesini mümkün kılan bir ağ protokolüdür.
Kripto paralar işlevleri dolayısıyla her ne kadar itibari paralara benziyor olsa da itibari paralar, merkezi otoriteler tarafından kontrol edilir. Kripto paralar ise merkezi otoritelere bağlı olmadan çalışır. Devlet kontrolünde olan dijital para ve kripto para arasındaki fark da itibari para ve kripto para arasındaki fark ile aynıdır.
Kripto Para Kullanım Alanları Neler?
- Değer Saklama
- Varlık Transferi
- Merkeziyetsiz Uygulamalar
- Dijital Sanat
- Yönetişim
- DeFi
Kripto paralar, finans alanından sanat alanına kadar birçok alanda kullanılabilmektedir. Kripto paralar dijital ortamda bulunan her işlevi yerine getirebilmektedir. Kısacası kripto paralar, dijital ortamda bulunan her alanda kullanılabilmektedir.
Kripto paraların işlevi, projelerden projelere değişkenlik göstermektedir.
Yatırım ve Değer Saklama
Kripto para projeleri kar amacı gütmeyen kuruluşlar, bazıları ise kar amacı güden kuruluşlar tarafından üretilmektedir. Proje kar amacı gütmeyen kuruluş dahi olsa projeye olan ilginin artması kripto para birimlerinin fiyatını etkilemektedir.
Ayrıca, bazı kripto paraların arzı proje geliştiricileri tarafından sınırlandırılmıştır.
Örneğin, Bitcoin’in arzı 21 milyon adet ile sınırlandırılmıştır. Böylece, bazı kripto paraları deflasyonist bir yapı ile desteklenmektedir.
Belirtilen sebeplerden ötürü, kripto paralar yatırım aracı olarak da kullanılmaktadır.
Kripto paraların sınırlı arza ya da deflasyonist yapıya sahip olması fiyatlarının her zaman yükselebileceği anlamına gelmemektedir. Bir kripto para projesine olan ilgi artış gösterdiği dönemde de yükseliş göstermeyebilir.
Kripto paraların fiyatı arz talep doğrultusunda değişmektedir. Yatırım yaparken araştırmanızı kişisel olarak yapmanız önerilmektedir.
Varlık Transferi
Kripto paralar, 3. taraflara gerek duyulmadan dijital varlık transferinin yapılabilmesini sağlamaktadır. Ayrıca, kripto paralar ile 7/24 varlık gönderimi yapılabilmektedir. Böylece, kripto paralar ile günün her saati, yurt içine ya da yurt dışına varlık transfer işlemleri gerçekleştirilebilmektedir.
Yine de kripto para transferi yapılırken, gönderilecek adresin doğru olması önem arz etmektedir. Kripto paraların yanlış adrese gönderilmesinin sonucunda kripto paralara bir daha erişilememektedir.
Merkeziyetsiz Uygulamalar (Dapps)
Merkeziyetsiz uygulamalar, birden çok sunucu üzerinde çalışan uygulamalardır. Tek bir sunucuya bağlı olarak çalışmadığı için merkeziyetsiz uygulamalar olarak adlandırılmaktadır.
Merkeziyetsiz uygulamaların finansal ekosistemini sağlamak için kripto para birimleri kullanılmaktadır ve birçok merkeziyetsiz uygulamanın kendilerine ait kripto para birimleri bulunmaktadır. Uygulamaya ait kripto paralar ödeme yöntemi, gelir elde etme, yönetime katılma gibi seçenekler sunmaktadır.
Kullanıcılar ise merkeziyetsiz uygulamalar içerisinde, kripto paralar aracılığı ile ödeme yapabilmektedir.
Dijital Sanat
Dijital sanat eserlerinin popülerleşmesinin ardından kripto paralar da dijital sanat alanında kullanılmaya başlanmıştır.
Kripto para sektöründe çoğunlukla dijital sanat eserleri NFT formatında oluşturulmaktadır.
NFT, dijital ortamda bulunan her varlığı, değiştirilemez ve benzersiz kılmak üzere tasarlanmış bir token türüdür. Kısacası dijital ortamda bulunan her varlık NFT formatında oluşturulabilir. Bu sayede kişiler dijital varlıklarının güvence altına alabilir.
Ayrıca, kripto paralar NFT’lerin alınıp satılmasında kullanılmaktadır.
Oyunlar
Kripto paralar oyun sektöründe ödeme aracı olarak kullanılabilmektedir. Bitcoin ortaya çıktığı ilk zamanlarda oyunlar için ödeme aracı olarak da kullanılmıştır. Sonraki dönemlerde akıllı sözleşmeler ile blok zinciri ile çalışan oyunlar geliştirilmiştir. Blok zinciri ile çalışan oyunlarda, kripto paralar oyun için finansal ekosistemi sağlamaktadır.
Yönetişim
Kripto paralar, merkeziyetsiz projelerin yönetişiminde de kullanılabilmektedir. Bazı merkeziyetsiz projelerin yönetimi projelerin sistemine bağlanan kullanıcılar tarafından sağlanmaktadır.
Kripto para sektöründe merkeziyetsiz yönetim toplulukları DAO olarak adlandırılmaktadır.
DAO terimi “Decentralized Autonomous Organization” kelimelerinin ilk harflerinden oluşmaktadır ve dilimize “Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon” olarak çevrilmektedir. DAO, bir amaç için bir araya gelen kişilerin oluşturduğu fakat kuralları ve işleyişinin bilgisayar programları ile yönetildiği merkeziyetsiz organizasyonlar için kullanılan bir terimdir.
DeFi
Merkeziyetsiz finans anlamına gelen DeFi, “Decentralized Finance” kelimelerinin birleşimi ile hayatımızda yer bulmuş bir terimdir ve merkeziyetsiz finans sistemlerini tanımlamak için kullanılmaktadır.
DeFi; yatırım, sigorta, bankacılık, kredi işlemleri gibi merkeziyetsiz ortamda faaliyet gösterebilecek bütün finansal sistemlerini kapsamaktadır.
DeFi herhangi bir merkeze bağlı olmayan finans sistemlerini tanımlamak için kullanılan bir terimdir ve internet ortamında bulunan herkese, eşit koşullarda finans hizmeti sağlanabilmesi amacıyla ortaya çıkmıştır.
DeFi sistemlerindeki finansal ekosistem, kripto paralar ile sağlanmaktadır.
Sonuç
Bitcoin ortaya ilk çıktığında, kullanımı varlık transferi ve değer saklama işlevi ile sınırlıydı. Ardından Bitcoin’in kullanıldığı blok zinciri teknolojisi geliştirilmiş ve daha işlevsel hale getirilmiştir.
Blok zinciri teknolojilerinin geliştirilmesinin ardından kripto paranın kullanım alanı genişlemiş ve bütün dijital tabanlı projeler içerisinde finansal ekosistem oluşturulabilmesini sağlamıştır.
Günümüzde kripto paralar birçok sektörde kullanılabilmektedir. Gelecekte ortaya çıkarılacak teknolojiler kripto paraların kullanım oranını artıracağına yönelik bir düşünce de bulunmaktadır.
