Merkeziyetsiz Uygulamalar (Dapps), birden çok sunucu üzerinde çalışan uygulamalardır. Tek bir sunucuya bağlı olarak çalışmadıkları için merkeziyetsiz uygulamalar olarak da adlandırılırlar.
Merkeziyetsiz uygulamaların kullanım şekli, standart uygulamalara oldukça benzemektedir fakat standart uygulamalardan farklı olarak dağıtık sunucu yöntemi ile çalışmaktadır. Böylece, uygulamalar tek bir merkezden yönetilmez ve ağda bulunan kullanıcı grupları arasında yönetişim sağlanır.
Merkeziyetsiz Uygulamalar (Dapps) Nedir?
Merkeziyetsiz Uygulamalar (Daaps), merkezi bir sunucu ile merkezi bir kurum tarafından yönetilmeyen ve bunun yerine dağıtık defter, blok zinciri veya P2P sistemleri ile çalışan uygulamalardır.
Daaps, “Decentralized Applications” kelimesinin kısaltmasıdır.
Merkeziyetsiz uygulamalar, çoğunlukla blok zinciri altyapısı ile çalışmaktadır. Blok zinciri altyapısının tercih edilme sebepleri arasında güvenli bir yapıya sahip olması, kullanıcıların uygulamanın yönetimine katılabilmesi, içerisinde merkeziyetsiz finansal ekosistemlerin yaratılabilmesi gibi avantajlar bulunmaktadır.
Yine de blok zinciri teknolojisinin geliştirilmesinden çok daha önce BitTorrent ve Tor Browser gibi merkeziyetsiz uygulamalar geliştirilmiştir.
Merkeziyetsiz Uygulamalar (Dapps) Nasıl Çalışır?
Merkeziyetsiz uygulamalar, akıllı sözleşmeler ile oluşturulur ve blok zincirine kayıt edilir.
Akıllı sözleşme, bir blok zinciri üzerinde çalışan, iki taraf arasındaki sözleşme içeriğinin kod satırlarına yazıldığı, kendi kendini yürüten sanal ve merkeziyetsiz bir bilgisayar protokolüdür. İki taraf arasındaki sözleşme koşullarının dijitalleştirilebilmesine olanak sunar.
Blok zinciri, dijital ortamdaki işlem verilerinin tarihsel sıraya göre kaydedildiği ve kayıt edilen işlemlerin bloklar halinde sıralandığı bir veri tabanıdır. Blok zincirindeki işlem blokları doğrulanır, sonrasında kayıt altına alınır.
Merkeziyetsiz uygulama tasarlandığında, uygulamaların işleyişi ve çalışma prensipleri akıllı sözleşmelere yazılır. Ardından oluşturulan akıllı sözleşmeler blok zincirine kayıt edilir.
Merkeziyetsiz uygulamaların yönetimi, uygulamanın sistemine katılan kişilerce sağlanmaktadır. Merkeziyetsiz ortamda sisteme katılan kişilerin oluşturdukları yönetim toplulukları DAO “decentralized autonomous organization” olarak adlandırılmaktadır.
Merkeziyetsiz Uygulamalar ve Kripto Para İlişkisi
Merkeziyetsiz uygulamaların finansal ekosistemini sağlamak için kripto para birimleri kullanılmaktadır ve birçok merkeziyetsiz uygulamanın kendilerine ait kripto para birimleri bulunmaktadır. Uygulamaya ait kripto paralar ödeme yöntemi, gelir elde etme, yönetime katılma gibi seçenekler sunmaktadır.
Merkeziyetsiz uygulamalara giriş yapılabilmesi için çoğunlukla kişisel kripto para cüzdanları kullanılmaktadır. Kişisel kripto para cüzdanlarının, uygulamalara bağlanması ile kullanıcılar istedikleri faaliyetlerde bulunabilmektedir.
Merkeziyetsiz Uygulamaların Kullanım Alanları Neler?
Merkeziyetsiz uygulamalar, merkeziyetsiz sunuculara sahip olan bütün uygulamalar için kullanılan bir terimdir. Belirtilen sebepten dolayı, merkeziyetsiz uygulamalar hemen her alanda kullanılabilmektedir.
Kripto para ekosisteminde ise en yaygın kullanım alanlarından birisi DeFi sektörüdür.
DeFi Nedir?
Merkeziyetsiz finans anlamına gelen DeFi, “Decentralized Finance” kelimelerinin birleşimi ile hayatımızda yer bulmuş bir terimdir ve merkeziyetsiz finans sistemlerini tanımlamak için kullanılmaktadır.
DeFi; yatırım, sigorta, bankacılık, kredi işlemleri gibi merkeziyetsiz ortamda faaliyet gösterebilecek bütün finansal sistemlerini kapsamaktadır.
Merkezi finans sistemlerindeki işleyiş ülkelerden ülkelere değişiklik gösterir. Hatta bazı ülkelerde finansal hizmet sektörü dahi bulunmamaktadır.
DeFi’ların ortaya çıkış amacı finans sektöründeki yasal sınırları kaldırmak ve dünyadaki her kullanıcıya eşit koşullarda finans hizmeti sağlamaktır.
DeFi projeleri açık kaynak kodları ile tasarlanmıştır. Böylece merkezi yapılara bağlı olmadan faaliyet gösterir.
DeFi projelerini kullanmak isteyen kullanıcılar, kendilerine ait kripto para cüzdanlarını DeFi platformlarına bağlamalıdır. Sonrasında kullanıcılar DeFi platformlarında faaliyetlerini diledikleri gibi sürdürebilirler.
Web 3.0 Kavramı ve Merkeziyetsiz Uygulamalar
Web 1.0, internetin ilk ortaya çıktığı zamanda kullanılan bir web tasarım modelidir. Kullanıcıların birbiri arasındaki etkileşimin oldukça sınırlı olduğu ve sadece tek tarafın içerik hazırladığı internet sitelerini temsil etmektedir. Web 1.0’da kullanıcılar sadece içerikleri okuyucu olarak erişilebilmektedir.
2000’li yıllarda web sitelerinin daha işlevsel hale getirilmesi ile Web 2.0 kavramı ortaya çıkmıştır. Kullanıcıların sitedeki içeriklere yorum yapabildiği ya da kendi içeriklerini oluşturabildiği internet modelidir. Sosyal medya ve blog sayfaları Web 2.0 modeline örneklerdir.
Günümüzde ortaya atılan Web 3.0 ise akıllı internet modelini temsil etmektedir. Yapay zeka modellerinin, semantik ağların veri madenciliğinin, internet üzerinde kişisel mülkiyetlerin entegre olacağı gibi konuları kapsayan bir konsepttir. Web 3.0 günümüze henüz entegre olmamıştır.
Gelecekte hayatımıza entegre olması beklenen Web3.0 teknolojilerinde, DeFi sistemlerin rol oynaması beklenmektedir.
Bazı uzmanlar Web 3.0 konsepti ile geliştirilen teknolojilerin ve yeni internet modellerinin blok zinciri altyapısıyla oluşturulacağını düşünmektedir. Blok zinciri teknolojileri, kullanıcılara özgür ve bireysel internet deneyimi yaşatmaktadır.
Merkeziyetsiz uygulamalar da blok zinciri teknolojisinin yeni bir ürünü olarak tanımlanabilir. İlerleyen dönemde ortaya çıkan yeni nesil merkeziyetsiz uygulamalar, Web 3.0 modeline geçişi hızlandırabilir. Yine de konu hakkında kesin bir yargıya varılamaz.
