Ethereum her geçen gün daha fazla sayıda blok zinciri projesine ev sahipliği yapmaya devam ediyor ancak yüksek gas ücretleri ve düşük işlem hızları gibi bazı dezavantajlar hem geliştiriciler hem de kullanıcılar açısından çeşitli sorunlara neden oluyor.
Peki StarkWare nedir ve Ethereum ağının ölçeklenebilirlik sorunlarına karşı ne gibi çözümler vaat ediyor?
StarkWare Nedir?
StarkWare, blok zinciri teknolojisinin ölçeklenebilirlik ve gizlilik yönlerini geliştirmeyi hedefleyen İsrail merkezli bir şirkettir. 2018 yılında Eli Ben-Sasson, Alessandro Chiesa ve Uri Kolodny tarafından kurulmuştur.
StarkWare tarafından geliştirilen ZK-STARK (Zero-Knowledge Scalable Transparent Arguments of Knowledge) hesaplamaların doğrulanmasını ve kanıtlanmasını sağlayan bir kanıtlama sistemidir.
Büyük bir hesaplamanın işlenmesine, hesaplamanın doğruluğu için kanıt üretilmesine ve kanıtın çok az adımda doğrulanmasına imkan sunar.
ZK-STARK, minimal ve kuantum sonrası varsayımlarla polilogaritmik doğrulama kaynakları için kriptografi kullanır.
Geliştiriciler STARK teknolojisi ile hem hesaplamaları hem de depolamayı zincir dışına taşıyabilir.
STARK, uzun kanıtları SHA-256 benzeri kriptografik hash fonksiyonları ile birleştirir. Uzun kanıtlar ölçeklenebilirlik sağlarken, kriptografik hash fonksiyonu ölçeklenebilirliği etkilemeden şeffaflık sunar.
Bu da onu kanıtlayıcı ve doğrulayıcı sınıfının en iyisi haline getirir çünkü daha az sayıda olsa dâhi daha güvenli kriptografik varsayımlara güvenirken, ölçeklendirmede rakiplerinden daha iyi performans gösterir.
ZK (Zero-Knowledge) terimi herhangi bir bilgiyi bildiğinizi, bilgiyi başka bir kişi ile paylaşmadan kanıtlamak ile ilgilidir.
ZK-Rollup (Sıfır Bilgi Toplama) teknolojisi ise hesaplamaları ve durum depolamalarını zincir dışına taşıyarak ağın verimi artıran Layer-2 ölçeklendirme çözümüdür.
Bu teknoloji işlemleri zincir dışı yürütülen gruplar halinde paketleyerek veya “toplayarak”, blok zincirine gönderilmesi gereken veri miktarını azaltır. Dolayısı ile de ağın işlem yükünü azaltarak verimliliğini artırmış olur.
StarkWare tarafından geliştirilen iki ana ürün bulunuyor: StarkNet ve StarkEx
StarkNet Nedir?
StarkNet, ZK-Rollup teknolojisine dayalı merkeziyetsiz bir Layer-2 blok zinciridir.
Tıpkı diğer Layer-2 çözümlerinde olduğu gibi StarkNet de işlemleri yürütür ve işlemlerden elde edilen verileri ZK-STARK kanıtları ile güvence altına alınan gruplar halinde Ethereum ana ağına geri iletir.
Bu yapı binlerce işlemin gönderilmesini, doğrulanmasını ve zincir dışı gruplandırmasını sağlayarak gas ücretlerinden ve zamandan tasarruf etmeyi mümkün kılar.
StarkNet’teki akıllı sözleşmeler, StarkNet’teki diğer akıllı sözleşmeler ile etkileşime girebilir. Ayrıca asenkron mesaj geçişi yoluyla Ethereum’daki akıllı sözleşmeler ile de etkileşim kurulabilir.
StarkNet Alpha, Kasım 2021 tarihinde deneysel erken sürüm olarak kullanıma sunuldu.
StarkWare, StarkNet’i tıpkı Ethereum ve Web gibi bir kamu malı haline getirmek istiyor. Bu nedenle şirket, Temmuz 2022 tarihinde StarkNet için daha fazla merkeziyetsizlik planı açıkladı.
StarkNet şu anda geniş çaplı bir geliştirici topluluğuna sahip ve bu topluluk uygulamalar, araçlar ve altyapılar yoluyla ekosistemi geliştirmeye yardımcı oluyor.
Ethereum blok zinciri yaklaşık olarak 13 TPS (Transactions per Second / Saniyedeki İşlem Sayısı) işleme kapasitesi ile yüksek hacimli dönemlerde performans kaybı yaşayabiliyor. Bu durum ise işlem süresinin uzamasına ve / veya gas maliyetlerinin artmasına neden oluyor.
Ethereum’un kurucusu Vitalik Buterin’e göre Ethereum, StarkNet benzeri ZK-Rollup’lar sayesinde saniyede 100.000 işleme kadar işlem gerçekleştirebilecek hâle gelebilir.
StarkEx Nedir?
StarkEx, uygulamaya özel ölçeklendirme çözümleri oluşturmaya yönelik bir çerçevedir.
StarkNet izinsiz bir yapıya sahip iken, StarkEx protokoller tarafından kullanılmak üzere özel olarak tasarlanmış izinli bir sürümdür.
dYdX ve Immutable X gibi çeşitli platformlar StarkEx çerçevesini kullanmaktadır. Başka bir deyişle bu platformlar tarafından gönderilen işlemler StarkEx tarafından zincir dışında işlenir, gruplanır ve doğrulanır.
StarkEx, Haziran 2020 tarihindeki lansmanından bu yana 711 milyar dolarlık kümülatif alım satıma ve 66 milyon adet NFT basımına ev sahipliği yaptı.
StarkEx bir kamu malı olarak tasarlanmaktan ziyade uygulamalar ve projeler için bir hizmet olarak kurgulanmıştır.
Sonuç
- StarkWare, blok zinciri teknolojisinin ölçeklenebilirlik ve gizlilik yönlerini geliştirmeyi hedefleyen İsrail merkezli bir şirkettir.
- StarkWare tarafından geliştirilen ZK-STARK (Zero-Knowledge Scalable Transparent Arguments of Knowledge) hesaplamaların doğrulanmasını ve kanıtlanmasını sağlayan bir kanıtlama sistemidir.
- StarkEx ve StarkNet, StarkWare tarafından geliştirilen STARK tabanlı ölçeklendirme çözümleridir. Her iki hizmet de daha fazla ölçeklenebilirlik, daha düşük gas maliyeti ve daha yüksek güvenlik vaat ediyor.
StarkEx ve StarkNet, StarkWare tarafından geliştirilen STARK tabanlı ölçeklendirme çözümleridir. Her iki hizmet de daha fazla ölçeklenebilirlik, daha düşük gas maliyeti ve daha yüksek güvenlik vaat eder. Bununla birlikte her iki ürünün farklı gereksinimlere ve modellere sahip olduğu unutulmamalıdır.
StarkEx büyük ölçüde kendi kendine yeten ve StarkEx tarafından sağlanan API’lara uyum sağlayan uygulamalar için doğru çözüm olabilir. StarkNet ise diğer protokollerle eş zamanlı etkileşim kurmayı gerektiren protokoller için daha uygun bir çözüm olacaktır.
