Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ. (TUSAŞ) tarafından geliştirilmekte olan KAAN (TF-X KAAN); çift motorlu, gizli, her türlü hava koşuluna uygun, havadan hava ve havadan kara üstünlükleri kurmaya yönelik tasarlanmış olan beşinci nesil jet muharip uçağıdır.
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ. (TUSAŞ) küresel olarak Turkish Aerospace Industries (TAI) adı ile faaliyet gösterdiğinden KAAN aynı zamanda TAI TF-X KAAN olarak da bilinir. TAI TF-X ismindeki TF-X terimi Turkish Fighter anlamına gelmektedir. KAAN zaman zaman Milli Muharip Uçak (MMU) olarak da anılmaktadır.
KAAN, tipik bir beşinci nesil jet muharip uçağının sahip olması gereken düşük radar kesiti yoğunluğu, dahili silah yuvası, yüksek manevre kabiliyeti, artırılmış durumsal farkındalık ve sensör füzyonu kabiliyetleri göz önünde bulundurularak tasarlanmıştır.
Türkiye, TUSAŞ TF-X KAAN’ın 21 Şubat 2024 tarihinde gerçekleştirdiği test uçuşu ile birlikte Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Rusya, Güney Kore ve Japonya’nın ardından beşinci nesil jet prototipini üretmeyi ve uçurmayı başaran altıncı ülke oldu.
Peki Milli Muharip Uçak olarak da bilinen TUSAŞ TF-X KAAN nedir, ne zaman hazır olacak, özellikleri neler ve fiyatı ne kadar olacak?
TUSAŞ TF-X KAAN (Milli Muharip Uçak) Tarihçesi
TF-X KAAN ile ilgili ilk belirgin fikirler Savunma Sanayii İcra Komitesi’nin 15 Aralık 2010 tarihli toplantısında ele alınmış olup komite, artık eskimekte olan F-16 filosunun yerini alacak ve F-35 Lightning II benzeri diğer unsurlarla birlikte çalışacak bir milli muharip uçağı tasarlanmasına, geliştirilmesine ve üretilmesine karar vermiştir.
İlk kavramsal çalışmalar TUSAŞ ile imzalanan protokolün ardından 2011 yılında başlamış ve takvimler 2015 yılını gösterdiğinde TUSAŞ; FX-1, FX-5 ve FX-6 olmak üzere üç farklı uçak gövdesi konfigürasyonu hazırlamıştır.
FX-1, Lockheed Martin F-22 benzeri çift motorlu bir konfigürasyondur. FX-5, General Dynamics F-16 benzeri tek motorlu bir konfigürasyondur. FX-6 ise Saab JAS 39 Gripen benzeri tek motorlu ve kanartlı bir konfigürasyondur.
TF-X programının baş mühendisi Hüseyin Yağcı, üç kavramsal tasarımın da düşük radar kesiti yoğunluğu, dahili silah bölmeleri ve süper seyir kabiliyeti gibi beşinci nesil özellikler açısından optimize edilmiş bir tasarıma sahip olduğunu belirtmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilgili birimleri nihai olarak Lockheed Martin F-22 Raptor benzeri çift motorlu FX-1 konfigürasyonunda karar kıldı.
KAAN’ın tasarlanma aşamasında çeşitli alt yükleniciler ile görüşmeler yapıldı. Şubat 2013’te ilk olarak İsveçli havacılık ve savunma şirketi Saab AB ile teknolojik tasarım iş birliği anlaşması imzalandı ancak daha sonra bu plandan vazgeçildi.
Savunma Sanayii Başkanlığı, Aralık 2015’te KAAN için Birleşik Krallık merkezli BAE System ile anlaşma yapıldığını duyurdu.
Rolls-Royce, aynı gün içinde EJ200 motoru için teknoloji transferi ve ortak bir türev geliştirilmesi teklifinde bulundu ve Kale Grubu ile ortak girişim kurarak görüşmelerde bulundu.
Bu süreçte Kale, Rolls-Royce ve Savunma Sanayii Başkanlığı arasında başta motorun fikri mülkiyet haklarının kime ait olacağı sorusu da dahil olmak üzere çeşitli anlaşmazlıklar yaşandı ancak geçtiğimiz dönemde bu sorunların bir ölçüde çözüme kavuştuğu yönünde açıklamalar geldi.
Dönemin Savunma Sanayii Başkanı İsmail Demir, “Motorun Türkiye’de üretilmesi bizim için şart.” ve “Türkiye’nin fikri mülkiyet haklarına sahip olması gerekli.” ifadelerini kullanmıştı.
TF-X KAAN için yapılan çalışmalarda pek çok Türk savunma ve havacılık şirketi aktif olarak görev almaktadır.
Lockheed Martin’in F-35 programı için gövde üretmekle görevli olan TUSAŞ’ın Gelişmiş Karbon Kompozit Gövde Tesisi, TF-X için Gelişmiş Karbon Kompozit gövde geliştirmekle görevlendirildi.
ASELSAN, Galyum Nitrit (GaN) tabanlı gelişmiş bir elektronik taramalı aktif dizili radar üzerinde çalışmalarını sürdürmeye devam etmektedir. Bu, antenleri fiziksel olarak hareket ettirmeden farklı yönlere yönlendirilebilecek bir radyo dalgası ışını oluşturan, çokça diziden oluşan aşamalı bir dizi sistemidir.
Ayrıca KAAN’ın ASELSAN’ın kendi Radar Uyarı Alıcısı (RWR), Füze Uyarı Sistemi (MWS), Lazer Uyarı Sistemi (LWS) ve Dijital Radyo Frekansı Belleği’nin (DRFM) daha gelişmiş sürümlerini kullanacağı öngörülmektedir.
KAAN’ın prototip ve ilk parti modelleri Kale ve Rolls-Royce ortaklığında geliştirilen TAEC motoru hazır olana dek F-15 ve F-16 modellerindeki General Electric F110 motorlarını kullanacak.
İsmail Demir, bu iki motorun yanı sıra ismi henüz açıklanmayan bir ülkeden alternatif bir motor seçeneğinin daha bulunduğunu belirtti.
KAAN, Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması ile birlikte F-35 Lightning II benzeri diğer unsurlarla birlikte çalışacak bir milli muharip uçağı olmaktan ziyade F-35’e olan gereksinimleri karşılaması hedeflenen bir model haline evrildi.
TUSAŞ TF-X KAAN Özellikleri
- Kanat Açıklığı: 14 m (46 ft)
- Uzunluk: 21 m (69 ft)
- Yükseklik: 6 m (20 ft)
- İtki: 2 x 29.000 lb
- Azami Hız: 1,8 Mach
- Servis Tavanı: 55.000 ft
- Pozitif / Negatif G Limiti: +9g / 3,5g
KAAN’ın tasarım hatları ele alındığında 14 metre kanat açıklığına sahip, 21 metre uzunlukta ve 6 metre yükseklikte bir uçak mimarisi bulunmaktadır.
KAAN zaman zaman F-22 ile olan tasarım benzerliği açısından gündeme gelse de pek çok beşinci nesil uçak birincil olarak düşük radar görünülüğünü amaçladığından ve bu görünürlüğü elde etmek için gerekli kurallar size genellikle belirli bir mimari türünü zorunlu kıldığından bu tür uçakların her biri bir aşamada birbirine oldukça benzer hatlara sahip olmak zorunda kalacaktır.
Amaç, bir radar sinyali uçak yüzeyine çarptığında onu farklı bir yöne yansıtmaktır. Böylece yüzeye çarpan sinyal artık radara geri dönmez ve radar, orada uçmakta olan bir uçak olduğunu tespit edemez.
Bu bakımdan tüm beşinci nesil uçakların ortak bir paydada radara yansıma yapabilecek unsurlardan kaçınması gerekir ve F-22 benzeri halihazırda mevcut olan beşinci nesil uçaklarda kullanılan tek camlı kokpit, kanallı girişler, eğimli dikey stabilizatörler ve harmanlanmış düz olmayan çizgiler bunun en ideal yollarından birisidir.
1,8 Mach azami hıza çıkabilecek olan KAAN, 55.000 feet irtifada görev alabilecek.
KAAN’ın prototip ve ilk parti modelleri Kale ve Rolls-Royce ortaklığında geliştirilen TAEC motoru hazır olana dek F-15 ve F-16 modellerindeki General Electric F110 motorlarını kullanacak ancak KAAN, bu süreçte F-16’nın aksine çift motorlu konfigürasyona sahip olacak.
Elbette KAAN’ın 5. Nesil bir savaş jeti olarak sınıflandırılabilmesi için art yakıcı olmaksızın süpersonik hızlara çıkabilmesi gerekir çünkü art yakıcı kızılötesi izini artırarak gizlilik özelliklerini ortadan kaldıracaktır.
KAAN, mühimmatı iç alanda taşımak için dahili silah yuvasına sahiptir. Bu bir yandan radar kesit alanını azaltırken bir yandan da harekat gizliliği sağlar.
TUSAŞ TF-X KAAN Envanter Listesi
- Füzeler
- Havadan Havaya
- Meteor (Füze)
- GÖKTÜĞ (Füze Ailesi)
- Gökdoğan (Aktif Radar Güdümlü Görüş Ötesi Orta Menzilli)
- Gökhan
- Akdoğan
- Bozdoğan (IIR Güdümlü Görüş İçi Kısa Menzilli)
- Havadan Karaya
- SOM
- KUZGUN-TJ
- KUZGUN-KY
- KUZGUN-ER
- KUZGUN-EW
- AKBABA
- ÇAKIR
- SPEAR-3
- Havadan Havaya
- Bombalar
- Teber-81
- Teber-82
- HGK-82
- HGK-83
- HGK-84
- KGK-82
- KGK-83
- LHGK-84
- SARB-83
- NEB-84
- KUZGUN-SS
- MAM
KAAN’ın çoğu yerli üreticilere ait olmak üzere geniş bir silah envanteri bulunacak.
KAAN’ın havadan havaya füze gereksinimlerini GÖKTÜĞ füze ailesinden Gökdoğan, Gökhan, Akdoğan ve Bozdoğan’a ek olarak Meteor karşılayacakken havadan karaya füze gereksinimlerini SOM, KUZGUN-TJ, KUZGUN-KY, KUZGUN-ER, KUZGUN-EW, AKBABA, ÇAKIR ve SPEAR-3 karşılayacak.
TUSAŞ TF-X KAAN Kaçıncı Nesil?
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ. (TUSAŞ) tarafından geliştirilmekte olan KAAN (TF-X KAAN); çift motorlu, gizli, her türlü hava koşuluna uygun, havadan hava ve havadan kara üstünlükleri kurmaya yönelik tasarlanmış olan 5. Nesil bir jet muharip uçağıdır.
Türk Hava Kuvvetleri tarafından halihazırda sahip olunan F-16 Blok 30 / 40 / 50 / 50+ modelleri 4. Nesil tanımına girerken Türkiye’nin kısa bir süre önce anlaşma imzaladığı F-16 Blok 70’e ek olarak diğer ülkeler tarafından geliştirilen ve kullanılan Eurofighter Typhoon, KF-21 ve Rafale gibi modeller ise daha hassas ve daha uzun menzilleri dolayısı ile 4,5 Nesil tanımına girmektedir.
KAAN, F-22, F-35, J-20, KF-21 ve SU-57 benzeri 5. Nesil uçaklar ise radar ve kızılötesi sistemlerde düşük görünürlük, çok daha gelişmiş sensör sistemleri ve durumsal farkındalık açısından bir üst segmentte konumlanmaktadır.
4., 5. ve 6. Nesil Uçaklar Arasındaki Fark Nedir?
4. Nesil jet muharip uçakları genellikle manevra kabiliyetleri ve yakın mesafe it dalaşı yetenekleri ile öne çıkarken 5. Nesil jet muharip uçakları gizlilik özellikleri, kısa alan kabiliyetleri, uzun süreli süper seyir, gelişmiş aviyonikler, daha hassas ve daha uzun menzil yetenekleri ile öne çıkar.
6. Nesil jet muharip uçakları henüz kavramsal aşamadadır ancak yapay zeka ile desteklenen, istendiğinde pilotlu, istendiğinde uzaktan istendiğinde ise yapay zeka kontrolünde uçabilecek, yüksek kapasiteli ağ oluşturma kabiliyetine sahip, daha gelişmiş gizlilik özellikleri barındıran ve daha uzun menzilli bir tasarım olması beklenmektedir.
TUSAŞ TF-X KAAN (Milli Muharip Uçak) Ne Zaman Hazır Olacak? Ne Zaman Seri Üretime Girecek?
TUSAŞ TF-X KAAN ile ilgili ilk belirgin karar 15 Aralık 2010 tarihli Savunma Sanayii İcra Komitesi toplantısında ele alındı. KAAN’ın ön tasarım süreci 2018 – 2023 yılları arasında tamamlandı ve KAAN, 21 Şubat 2024 tarihinde ilk uçuşunu gerçekleştirdi.
TUSAŞ TF-X KAAN’ın 21 Şubat 2024 tarihinde gerçekleştirdiği test uçuşunun ardından Türkiye; ABD, Çin, Rusya, Güney Kore ve Japonya’nın ardından beşinci nesil jet prototipini üretmeyi ve uçurmayı başaran 6. ülke oldu.
KAAN’ın uçuş testlerinin birden fazla prototip ile 2028 – 2029 yılına kadar sürmesi ve ilk 10 adet KAAN Blok-I uçağının 2028 – 2033 yılları arasında Türk Hava Kuvvetleri envanterine teslim edilmesi beklenmektedir.
TUSAŞ, 2033 – 2040 yılları arasında KAAN’ın farklı konfigürasyonlarını geliştirerek tam kapasite seri üretim sürecine geçecek.
TUSAŞ TF-X KAAN Fiyatı Ne Kadar Olacak?
TUSAŞ TF-X KAAN’ın üretim maliyetinin yaklaşık olarak $100.000.000 / Birim (02.24 itibarıyla ~ 3.150.000.000₺) olması beklenmektedir ancak TUSAŞ, nihai üretim maliyetinin başlangıçta açıklanan tahmini üretim maliyetinden daha yüksek olabileceğini belirtmiştir.
5. Nesil jet muharip uçakları arasından Lockheed Martin F-22 Raptor’ın yaklaşık üretim maliyeti $143.000.000 / Birim iken Lockheed Martin F-35’in yaklaşık üretim maliyeti $177.000.000 / Birim civarındadır.
4. Nesil jet muharip uçakları ile karşılaştırma yapıldığında ise Lockheed Martin F-16 Blok 70 / 72’nin yaklaşık üretim maliyeti $63.000.000 / Birim, Saab JAS 39E/F Gripen’in yaklaşık üretim maliyeti $85.000.000 / Birim ve Eurofighter Typhoon’ın yaklaşık üretim maliyeti $124.000.000 / Birim civarındadır.
Siz de Enucuzu.com üzerinden onlarca farklı otobüs ve hava yolu firmasını karşılaştırarak seyahatiniz için en ucuz bilet fırsatını bulabilir; ucuza, taksitli ve indirimli seyahatin tadını çıkarabilirsiniz.
