Rötar, bir uçuşun planlanan kalkış saatinden sonra kalkış yapması ya da planlanan varış saatinden sonra iniş yapması durumudur.
Verilere göre küresel ölçekte gerçekleşen her iki uçuştan biri havalimanından gecikmeli olarak kalkmakta ya da havalimanına gecikmeli olarak varmaktadır.
Bu veri, 5 ya da 10 dakika gibi nispeten daha kısa süreli gecikmeleri de hesaba katarken Amerika Birleşik Devletleri Federal Havacılık İdaresi (FAA), bir uçuşu, planlanan kalkış saatinden ya da planlanan varış saatinden en az 15 dakika sapması durumunda gecikmiş olarak kabul eder.
Türkiye Cumhuriyeti’nde ise gecikme tanımını netleştiren herhangi bir süre sınırı bulunmamaktadır.
Verilere göre bir uçağın gecikmesinin ardında yatan en yaygın nedenler hava yolu şirketinden kaynaklanan aksaklıklar ve hava trafiğinde yaşanan sıkışıklıklardır.
Beklentilerin aksine olumsuz hava koşullarından kaynaklanan gecikmeler çok daha nadirdir ve çoğu zaman bir uçuşun gecikmesindeki birincil neden değildir.
Peki uçakların rötar yapmasına neden olan diğer nedenler nedir ve uçaklar neden rötar yapar?
Enucuzu.com’un Uçağım Nerede? servisi ile birlikte herhangi bir uçağın harita üzerinden canlı konum takibini yapabilir, sevdiklerinizin nerede olduklarını anbean takip edebilir, uçuşunuzun planlanan ve gerçekleşen kalkış ve varış zamanlarını kontrol edebilirsiniz.
Uçaklar Neden Rötar Yapar?
Bir uçağın rötar yapmasının ardında yatan çok sayıda sebep bulunabilir ve bazı durumlarda bu sebeplerin bazıları aynı anda mevcut olabilir.
- Hava Trafiği Sıkışmaları
- Olumsuz Hava Koşulları
- Bağlantılı Uçuştan Kaynaklanan Gecikmeler
- Aktarmalı Uçuşlardan Gelen Yolcular ve Bagajlar
- Uçuş Ekibi Sorunları
- Uçuş Hazırlıkları
- Diğer Nedenler
Hava Trafiği Sıkışmaları
Air Traffic Control (ATC) teriminin dilimizdeki karşılığı olan Hava Trafik Kontrol, havalimanından kalkacak ya da havalimanına iniş yapacak olan uçakları yerde ya da kontrollü hava sahasının belirli bir bölümünde çeşitli amaçlarla yönlendiren birimdir.
Bu amaçlar, uçakların birbirleri ile çarpışmasını önlemek, hava trafik akışını kontrol etmek, hızlandırmak, pilotlara bilgi ve destek sağlamak olarak özetlenebilir.
Uçaklar, çeşitli nedenlerle Hava Trafik Kontrol’den aldıkları yönergeler kapsamında planlanandan farklı bir şekilde hareket etmek zorunda kalabilir ve bu durum gecikmelere neden olabilir.
Bir uçak yaklaşma sonrasında piste inmeli, yavaşlamalı ve pistten çıkmalıdır. İdeal durumda bu işlem her bir uçak için bir ila dört dakika kadar sürer. Bu bakımdan tek bir varış pistinin saatte yaklaşık otuz inişi karşılaması beklenir.
Bazı durumlarda havalimanına fiziksel olarak karşılanabilecek olandan daha fazla sayıda varış planlanabilir ya da belirli bir uçuşta yaşanan gecikme, birden fazla uçağın aynı anda havalimanına varmasına neden olabilir.
Kontrolör, bu tür durumlarda havadaki uçakları sıraya alır ve sıra onlara gelene dek güvenli bir alanda bekleme paterni çizmelerini ister.
Tüm bu maddeleri aynı zamanda Hava Trafik Kontrol (ATC) Kısıtlamaları olarak da kategorilendirebiliriz.
Trafiğin çok daha yoğun olduğu İstanbul, Londra, Paris ve New York gibi şehirlerde bu tür sıkışmalar daha yaygın olarak meydana gelir.
Olumsuz Hava Koşulları
Uçuşun kalkış, seyir ve iniş aşamalarında meydana gelen olumsuz hava koşulları da zaman zaman gecikmelere neden olabilir.
Bununla birlikte olumsuz hava koşullarından kaynaklanan gecikmeler diğerlerine nazaran çok daha nadirdir (< %6) ve çoğu zaman bir uçuşun gecikmesindeki birincil neden değildir.
Örneğin havalimanının bulunduğu bölgede hakim olan yağmur, kar ve fırtına benzeri hava olayları pilotların iniş sırasında daha dikkatli davranmasını gerektirerek piste iniş ve pistten ayrılma süresini artırabilir ya da fırtına durumlarında uçakların fırtınanın etrafında sapması ve hatta zaman zaman fırtına hattındaki tek bir güvenli alandan geçmesi gerekebilir.
Bu gibi durumlarda uçuşun gecikmesine neden olan birincil faktör olumsuz hava koşulları gibi görünse de esas neden olumsuz hava koşullarının da bir şekilde katkıda bulunduğu hava trafiği sıkışmalarıdır.
Bağlantılı Uçuştan Kaynaklanan Gecikmeler
Bir uçuşta çeşitli nedenlerle gecikme meydana geldiğinde bu gecikme, bağlantılı diğer uçuşlarda da gecikmelere neden olabilir.
Örneğin 14:00’te İstanbul’dan kalkarak 15:15’te İzmir’e varması planlanan bir uçak varışın ardından 16:15’te İzmir – İstanbul uçuşu için planlanmış olabilir.
Bu durumda ilk seferde yaşanacak olan herhangi bir gecikme, yakın saatlerdeki diğer bağlantılı seferin de gecikmesine neden olabilir.
Aktarmalı Uçuşlardan Gelen Yolcular ve Bagajlar
Aynı hava yolu şirketi üzerinden satın aldığınız aktarmalı bir uçuşun ilk etabında gecikme yaşarsanız ve sonraki uçuşun kalkış saatini kaçırırsanız ne olur?
Bu durumda hava yolu şirketi zararınızı tazmin etmekle ve talebinize bağlı olarak sizi bir sonraki uygun uçuşla gideceğiniz yere yönlendirmekle sorumludur.
Çoğu hava yolu şirketi aktarmalı uçuşlardan gelecek ancak uçuşun ilk etabında gecikme yaşamış olan yolcuları beklemek yerine onları bir sonraki uçuşa yönlendirir ancak bazı durumlarda, örneğin yolcu sayısı fazla, beklenmesi gereken süre kısa ya da başka bir sebepten ötürü zaten gecikme yaşanacak ise, onları beklemeye karar verebilir.
Ek olarak, aktarmalı uçuşlardan gelen yolcuların bagajlarının aktarılması sırasında yaşanabilecek gecikmeler de uçuşun gecikmesine neden olabilir ancak bunun çok daha kısa süreli bir gecikme olması muhtemeldir.
Uçuş Ekibi Sorunları
Bir uçuşun elli koltuk başına bir kabin görevlisi gerekliliğini karşılaması gerekir ve bu gereklilik karşılanamadığı sürece uçuşa başlanamaz.
Bazı zamanlarda uçuş mürettebatı, hastalık ve trafik gibi çeşitli nedenlerle uçuşa hazır olamaz. Bu durumda hava yolu şirketinin mürettebat açığını kapatması gerekir ve zaman zaman bu süreç gecikmelere neden olabilir.
İstanbul, Londra, Paris ve New York gibi şehirlerde bu çok da önemli bir sorun değildir çünkü hava yolu şirketinin kadrosunda muhtemelen yedekte tutulan görevliler olacaktır ancak uçuşların daha seyrek olduğu bölgelerde bu sorun zaman zaman gündeme gelebilir.
Uçuş Hazırlıkları
Bir uçağın, uçuş öncesinde uygulanan kapsamlı bir bakım listesi bulunur. Bunların bir kısmını kısaca şu şekilde özetlemek mümkündür:
- Tüm uçağın uçtan uca temizlenmesi
- Yakıt ikmalinin yapılması
- Güç sistemlerinin doldurulması
- İkram hizmetlerinin yüklenmesi
- Uçuş öncesi kontrol listesinin gözden geçirilmesi
- Yolcuların kabul edilmesi
Bu listenin tamamı çok sayıda maddeden oluştuğundan, maddelerin birinde bile yaşanabilecek olan herhangi bir aksaklık uçuşun planlanan kalkış saatinde kalkmasını engelleyebilir.
Örneğin personel eksikliği nedeni ile temizliğin uzaması gibi nedenlerden ötürü uçağın kısa süreli bir rötar yapması mümkündür ancak bu sorunların saatler boyu süren gecikmelere yol açması pek olası değildir.
Diğer Nedenler
Bir uçağın rötar yapmasına neden olan daha pek çok durumdan söz etmek mümkündür. Bunların geri kalan bir kısmını da havalimanı ya da hava yolu çalışanlarının yaptıkları grevler, uçuş ekibinin programlanmasından kaynaklanan sorunlar, ikram hizmetlerinin uçağa yüklenmesinde yaşanan gecikmeler, güvenlik izni almakta yaşanan gecikmeler, teknik ve mekanik sorunlar ve ağırlık hesaplamalarının yapılması örnek gösterilebilir.
Enucuzu.com’un Uçağım Nerede? servisi ile birlikte herhangi bir uçağın harita üzerinden canlı konum takibini yapabilir, sevdiklerinizin nerede olduklarını anbean takip edebilir, uçuşunuzun planlanan ve gerçekleşen kalkış ve varış zamanlarını kontrol edebilirsiniz.
